Dat een bestemmingsplan periodiek moet worden herzien is niet alleen verstandig, maar ook nog eens wettelijk voorgeschreven. De bijbehorende procedure zou eigenlijk een “democratisch feestje” moeten zijn. Zo niet in Den Haag, waar elk plan op een defensieve wijze wordt gepresenteerd. Elke suggestie, elke verandering wordt beschouwd als een inbreuk op de toch zo doordachte, ambtelijke formuleringen en planvorming. Een inloopavond is ongeveer wel zo’n beetje het toppunt van inspraak – om over wezenlijke participatie maar helemaal te zwijgen.
De procedures van het bestemmingsplan Zorgvliet en World Forum, dat nu zo’n beetje in het procedurele eindstadium is beland, vormen daar een “goed” bewijs van. Je zou mogen veronderstellen dat de vaststelling ervan een goed moment vormt voor bewoners, maar ook voor de Haagse gemeenteraad om serieus en inhoudelijk aandacht aan de ruimtelijke ontwikkelingsmogelijkheden van dit gebied besteden. Maar nee, de raad vindt het niet nodig het ontwerpbestemmingsplan plenair te bespreken. Dat daardoor bewoners niet meer de gelegenheid wordt geboden in te spreken is kennelijk geen punt. Terwijl daar alle aanleiding toe is: zowel inhoudelijk als procedureel vertoont het plan alle sporen van een angstige, defensieve en visieloze opstelling van de gemeente Den Haag.
Zorgvliet is een combinatie van een historische villawijk, het park Sorgvliet en het Vredespaleis, een voorname, groene woonkwaliteit. Het World Forum is bij uitstek een internationale wijk die kantoren, congressen en hotels herbergt. Het bestemmingsplan zou die kwaliteiten integraal tot uitdrukking moeten willen brengen en vastleggen daarbij zorgvuldig lettend op de status van rijksbeschermd stadsgezicht, de ecologische hoofdstructuur en de Internationale Zone. Een spannende zoektocht zou je denken, waarbij de hulp, expertise en betrokkenheid van velen nodig zijn. Niet alleen nu maar vooral voor de toekomst.
Helaas, de totstandkoming van een nieuwe versie van dit bestemmingsplan verliep ook hier op een afstandelijke, puur procedurele wijze, waarbij vragen, kritiek, suggesties en alternatieven bij voorbaat in de ambtelijke en bestuurlijke molens werden vermalen. Hoezo, participatiesamenleving? Hoezo Haagse Kracht? Natuurlijk, ook de gemeente Den Haag heeft belangen en verantwoordelijkheden, maar de geringschattende wijze waarop de reacties van serieuze organisaties zoals het Wijkoverleg Statenkwartier, Stichting Wijkoverleg Zorgvliet, AVN en Stichting SOS zijn afgeserveerd is kenmerkend voor de houding van de Haagse beleidsbepalers. Ambtenaren, college en hun adviseurs willen zich kennelijk niet realiseren hoe kwetsbaar en belangrijk dit gebied is, verblind door “hogere” belangen, zoals die door de zeer omstreden en planologisch ongelukkige en onveilige vestiging van Europol en Eurojust in een eerder stadium werden gematerialiseerd. Het commitment met de doelstellingen van de Internationale Zone lijkt in deze context vele malen groter te zijn dan die van de oorspronkelijke kernkwaliteiten van beide gebieden die overigens door de barrière van de Johan de Wittlaan van elkaar gescheiden zijn.
De benadering in het nieuwe bestemmingsplan betekent in meer dan een opzicht een negatieve breuk met de gedachte dat dit gebied – niet voor niets beschermd stadsgezicht! – vanuit stedenbouwkundig en architectonisch oogpunt uitzonderlijk is omdat het hier grotendeels een particuliere ontwikkeling met een robuuste privaatrechtelijke grondslag betreft die voor. Het is kwalijk en bestuursrechtelijk nauwelijks te verdedigen dat het ook onlangs tot stand gekomen postzegelplan voor Eurojust niet een integraal onderdeel vormt in dit nieuwe ontwerpbestemmingsplan waardoor de door de forse nieuwbouw van Eurojust ontstane veiligheidsrisico’s en verkeersbewegingen die de onmiddellijke omgeving belasten niet in breder ruimtelijk verband kunnen worden opgelost.
Fundamenteler – en dat blijkt ook uit de ingediende zienswijzen – is de kritiek op de wijze waarop het bestemmingsplan de bestaande en toekomstige ruimtelijke structuur vastlegt. Er zijn weinig waarborgen dat de al ingezette ontwikkeling waarbij het villapark langzamerhand verwordt tot een (internationaal) brainpark kan worden beteugeld. De geleidelijke uitbouw van de kwaliteiten van de naoorlogse wederopbouw gaat ten koste van de kwaliteiten van het beschermde villapark. Er zijn daarover grote zorgen geuit, zoals over de status van karakteristieke panden die al dan niet als cultureel erfgoed en/of als rijksmonument te boek staan. De gemeente Den Haag verwijst daarbij naar de bestaande, formele situatie en is kennelijk niet bereid toevoegingen of eigen uitbreidingen aan te brengen. Daarbij komt dat ambassades – die vaak in deze monumentale panden zijn gehuisvest – in principe niet gebonden aan onze nationale regels – en dus hun gang kunnen gaan. De gemeente maar ook het Ministerie van Buitenlandse Zaken blijken keer op keer zeer omzichtig (diplomatie?) te handelen en reageren waardoor menige boom kan worden geveld of erker worden gesloopt.
Ook is – door de stichting SOS Den Haag – gewezen op het ontbreken van een met de levendige kappencomposities, lage goten, risalieten en opgetrokken massa’s die het stadsgezicht mede vormen samenhangende borgingsmethode die ertoe kan leiden dat geen nieuwbouw of renovatie plaatsvindt met sterk afwijkende hoogten of bouwvolumes. Het verharden van tuinen en bouwen van carports wordt gewoon vrij gelaten. Daardoor voldoet het bestemmingsplan niet aan de wettelijke eis om te beschermen waarden en functies te benoemen en te beschermen.
Er is (nog) veel meer kritiek geleverd op het bestemmingsplan, maar vrijwel alle opmerkingen zijn ongegrond verklaard. Dat mag en dat kan, maar nu zelfs blijkt dat de raad het plan als een hamerstuk beschouwt is de onvrede over de inhoud ervan groot. Om nog maar te zwijgen van het planproces. Wij noemen dat minachting voor de bewoners en het planproces.
Tenslotte dit. De Gemeente Den Haag heeft bij herhaling aan bewonersorganisaties en opstellers van zienswijzen te kennen gegeven dat inzicht in de bestaande toestand van de panden en monumenten gewaarborgd is door Panoramio foto-opnamen. Nu Google op 10 oktober te kennen heeft gegeven in november aanstaande deze service te stoppen is er een juridisch gebrek ontstaan.
Ir Peter Drijver (Scala Architecten) & drs Robbert Coops (Coops Public Affairs)